Akademik Veri Yönetim Sistemi
The 4th International Higher Education Studies Conference, Çanakkale, Türkiye, 10 - 12 Ekim 2019, ss.242-243
Blau ve Duncan’ın Amerikan Mesleki Yapısı (1968) adlı çalışmasından beri
mesleki prestij, sosyo-ekonomik statü ve tabakalaşmanın temel bir göstergesi
olarak kabul edilmiştir. 2014 ve 2019 yıllarında beş yıl arayla Türkiye’nin kırsal ve kentsel bölgelerinden 2500 kişiden oluşan örneklemle yaptığımız nicel bir
araştırmaya dayanan bu tebliğ ISCO-08 sınıflamasına uyarlanmış 126 meslek
grubundan oluşan mesleki prestij ölçeği çerçevesinde yükseköğretimde yaşanan
dönüşümün mesleklere yansımasını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Prestij puanlarını nesnel sosyo-ekonomik koşullar ile ilişkilendirmek için çalışma, 1980
sonrası iş ve meslek yapısının nasıl dönüştüğünü sunarak başlamaktadır.
Türkiye, son 40 yılda tarım toplumundan yetersiz sanayileşme düzeyine sahip
ve hizmet odaklı bir topluma geçiş yaşamıştır. Bu geçiş düşük ücretli istihdamın
artması, gelir kutuplaşması ve vasıfsız hizmet işlerinin dengesiz büyümesinin
önünü açmıştır. Yükseköğretime kitlesel katılım, büyükşehir bölgelerine devam
eden iç göçle birleştiğinde diplomanın aşınmasına neden olmuş, böylece hem
gelir hem de prestij açısından mesleki statüde bir çözülme başlamıştır.
Buna göre, anketimizin sunduğu mesleki prestij ölçeği, mevcut proleterleşme
ve emek çeşitliliğinin, kol emeğine dayalı olan ve olmayan işlerin sosyal saygınlığı üzerindeki etkilerini karşılaştırmalı olarak göstermektedir. Hekimden dansöze, geleneksel ve yeni ortaya çıkan mesleklerin prestij puanları arasındaki keskin
zıtlıklar ve ayrımları, eğitim düzeyi, cinsiyet ve katılımcıların gelirleriyle ilişkili
olarak analiz ettik.
Görünen o ki yükseköğretim yaygınlaştıkça beklenen sonuçlar ortaya çıkmadığı için “iyi” beyaz yakalı işlere ve çalışma hayatına atfedilen sosyal itibar
aşınmaktadır. Bu aşınmada eğitimin plansız ve geç bir biçimde genişlemesi kadar
sanayi sonrası dönüşümle birlikte iş ve meslek piyasalarının değişimi de etkili
olmuştur. Diplomalı işsizlik dalgası artık en itibarlı ve muhkem mesleklere dahi
ulaşmaktadır.