Research Information System
IV. Uluslararası Tıp Hukuku Kongresi, 4 - 05 November 2021, pp.193-204
As vaccination studies are carried out rapidly in order to combat the COVID-19 epidemic effectively in many countries, health workers and the elderly, who are likely to be adversely affected by the epidemic, are given the vaccination priority. The domestic and worldwide news of the death of healthcare workers and the elderly after vaccination aroused curiosity about whether there is a causal relationship between deaths and vaccination. This study examines whether deaths that occur as an undesirable effect after vaccination will cause criminal liability of vaccine practitioners by using the examples revealed in the world media. For this sake, causality is the first issue to be discussed. Death occurrence after vaccination does not necessarily mean that vaccination causes the death. If the vaccinated person does not eliminate the side effects of the vaccination and dies, there is casual relationship between the death and vaccination. The following issue to be examined is that whether vaccinator has fulfilled the duty of care and attention which is the base of negligence. The scope of the duty of care and attention is this case determined by COVID-19 vaccine fact sheets which are written by the vaccine producers and guidelines on vaccine application which are produced by the ministry of health. In this regard, in principle, vaccinators who followed up the fact sheets and guidelines shall not be responsible for the vaccine adverse events. The subsequent issues to be assessed after causality are consent as a defense of lawfulness and the notion of permissible risk. In order for the consent in medical applications to be valid as a defense of lawfulness, certain conditions must be satisfied. The most thereof is that the patient should be informed in advance about the application. If the patient gives consent to the results of the treatment with comprehension thereof, then the consent of the patient constitutes a valid defense of lawfulness and removes criminal responsibility of the treatment practitioner for the undesirable result as of the medical intervention which is performed in accordance with medical science. Similarly, within the scope of the permissible risk, physician does not have the responsibility to heal patients in any situation, and the physician should not be held responsible for the complications that may occur after doing her/his best. In this study, each issue stated above is scrutinized and the question of whether vaccinators can be held criminally responsible for deaths as vaccine adverse event is answered.
COVID-19 salgınıyla etkin şekilde mücadele edilmesi amacıyla birçok ülkede hızla aşılama çalışmaları yapılırken, salgından olumsuz etkilenme ihtimali yüksek olan sağlık çalışanlarına ve yaşlılara aşı uygulamalarında öncelik tanınmıştır. Dünya medyasına da yansıyan aşı sonrası sağlık çalışanlarının ve yaşlıların ölümü haberleri[1], ölümlerle aşı arasında nedensellik bağının olup olmadığı konusunda ciddi merak uyandırmıştır. Çalışmamızda dünya medyasına yansıyan örneklerden yola çıkılarak aşı sonrası istenmeyen etki olarak gerçekleşen ölümlerin aşı uygulayıcılarının ceza sorumluluğuna sebep olup olmayacağı incelenecektir. Bu bakımdan ilk incelenecek olan husus, nedensellik bağıdır. İlgili ölümün aşıdan sonra olması, ölümün doğrudan aşıdan kaynaklanmasını gerektirmemektedir. Aşının yan etkilerinin aşı uygulanan kişinin bünyesi tarafından bertaraf edilememesi durumunda gerçekleşen ölüm ile aşı arasında nedensellik bağı kurulmuş olacaktır[2]. Ölüm ile aşı arasında nedensellik bağı kurulduktan sonra incelenmesi gereken husus ise aşı uygulayıcısının taksir sorumluluğunu belirleyen dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranıp davranmadığıdır. Söz konusu dikkat ve özen yükümlülüğünün kapsamını ise COVID-19 aşılarının üreticileri tarafından oluşturulan aşı prospektüsleri ve sağlık bakanlığının aşı uygulama rehberleri oluşturmaktadır. Bu bakımdan, kural olarak dikkat ve özen yükümlülüğüne uygun davranan aşı uygulayıcısının, aşı sonrası istenmeyen etkiden sorumlu tutulmaması gerekir. Aşı ile gerçekleşen ölüm neticesi arasında nedensellik bağı kurulduktan sonra aşı uygulayıcısının sorumluluğu kapsamında incelenmesi gereken bir diğer kurum ise hukuka uygunluk sebebi olarak rıza ve izin verilen risk kavramlarıdır. Tıbbi uygulamalarda hukuka uygunluk sebebi olarak rızanın geçerli olabilmesi için bazı şartların gerçekleşmesi gerekmektedir. Bunlardan en önemlisi hastanın süreç hakkında aydınlatılmış olması gerekir. Hasta kendisine uygulanan tedavinin sonuçlarını kavradıktan sonra buna onay verirse artık hastanın rızası geçerli bir hukuka uygunluk sebebi teşkil eder ve tedavi uygulayıcısının, tıp bilimine uygun olarak yaptığı tıbbi müdahale sonucunda gerçekleşen istenmeyen neticeden sorumluluğunu kaldırır[3]. Yine izin verilen risk kapsamında, hekimin hastayı her durumda iyileştirme sorumluluğu yoktur, elinden geleni yaptıktan sonra oluşacak komplikasyonlardan hekim sorumlu tutulmamalıdır. Çalışmamızda, yukarıda bahsedilen hususlar ayrı ayrı incelenerek, aşı sonrası gerçekleşen ölümlerden, aşı uygulayıcılarının ceza hukuku anlamında sorumlu olup olmayacakları sorunu çözümlenmeye çalışılacaktır.